De meest Zeeuwse kerk

Grijze gemeente in Ellesdiek

Gedicht voor ingang gebouw

door Wim Staat
ELLEWOUTSDIJK- ’t Is vaste prik  aan het begin van diensten in Ellewoutsdijk. Via de microfoon wordt de gemeente gevraagd of iedereen vervoer naar huis heeft. Zo niet, dan wordt je door een andere aanwezig thuisgebracht. Een voorbeeld ter navolging.

Ik bezoek de dorpskerk op een woensdagmiddag. De  kerk loopt tegen half drie. lekker vol. Het publiek is voor 100 procent grijs, dat dan weer wel. De bezoekers zijn afgekomen op de seniorenmiddag. Het programma vermeldt optredens van mondharmonicagroep De Krekels en een vertelling.

Even uitleggen. Na de sluiting van de kerk voor de eredienst, dat was in 2001, wordt het gebouw gebruikt door Stichting ’t Kerkje van Ellesdiek. Ellesdiek is streektaal voor Ellewoutsdijk.

Sinds jaar en dag houdt genoemde Stichting hier Oecumenische diensten. Dat heet zo op de website: ,,Iedere derde zondag van de maend ouwe me ‘s mirregs om allef drieë een ‘oecumenische bieeênkomst’ in ‘t kerkje. Die bieeênkomsten noeme me expres gin ‘kerkdienst’ of ‘viering’, of wat a j’ nog meêr voe moôie naemen kan bedienke, want in Ellesdiek è me nie zukke oôgkerkelijke pretenties. Me è ok gin kerkeraed of parochiebestuur en dus ok gin amsdraegers.’’

Kijk eens aan, een kerk die het zonder officiële kerkbestuurders doet. Dat blijkt wonderwel goed te gaan. Uit de wijde omtrek komen mensen af op de diensten in de Zeeuwse taole. De voorgangers kunnen dominees zijn, maar heel vaak zijn het mensen in de regio, die goed uit hun woorden kunnen komen. Hier spreekt, preekt en speelt men Zeeuws. Hier is de meest Zeeuwse kerk van Zeeland. Dat betekent voor veel mensen alleen al tuus komme. Want wie er gevoelig voor is wordt misschien wel extra geroerd bij het zingen van bij voorbeeld de volgende regels in de eigen taal; ”De blieschap briengt oans nae dit uus wan ’t Woord gaet ier z’n gank. God roept zien Naem over oans uut dus briengt Um eêr en dank! Is dit een plekke wir a oans Joen emel open zie? Briengt ier Joen iengel liefd’ en troôst, bluuf Jie oans aoltied bie?” Wie het Zeeuws en het Liedboek goed kent weet dat hier gezang 280 wordt geciteerd.

Jan Verburg opent bijeenkomst

De middag waarop ik het kerkje bezoek is er een seniorenbijeenkomst. Die is behalve door Stichting ’t Kerkje mede opgezet door de Seniorenraad van de gemeente Borsele. Jan Verburg, vrijwilliger voor beide clubs, praat alles aan elkaar. Hij verontschuldigt zich zelf de streektaal niet goed machtig te zijn, maar vooruit, ‘’k bin in de leer bie m’n wuuf.”

Deze middag wordt vrij spel gegeven aan De Krekels. Het in Westkapelle residerende mondharmonica-orkest zit op het podium. De leden zijn vrijwel allen zeventigers en tachtigers. Maar die hebben nog wel zoveel asem dat ze voor de pauze een wervelend concert geven. Dat alles onder leiding van dirigent Hans Floresse. Hij geeft niet alleen de maat aan maar is bovendien een man die de sfeer er ook op andere manieren in weet te houden. Een goocheltruc, hier en een grap daar, het kost hem geen enkele moeite om de aandacht te houden en tegelijkertijd de lachers op de hand te krijgen.

Het is boeiend om te zien dat de mondharmonica-spelers alle nummers uit het hoofd ten gehore brengen. Sommigen hebben een soort rolinstrument, waar wel zes harmonica’s aan bevestigd zijn. Die zijn te gebruiken voor verschillende toonsoorten. Je zit als toeschouwer met verbazing toe te kijken hoe professioneel dat allemaal gebeurt. Intussen krijgt het publiek vooral bekende klanken te horen. Zoals Kleine Greetje uit de Polder, Zie ik de lichtjes van de Schelde en vanzelf Het kleine café aan de haven.

Frans van der Heijde neemt het woord

Daar spreker van de middag Thea de Bruine door omstandigheden verstek moet laten gaan neemt Frans van der Heijde uit Zoutelande de honneurs waar. Frans is bekend van zijn stukken in streektaal in de PZC. Hij spreekt bovendien regelmatig in de Zeeuwse taal tijdens kerkdiensten. Ook in Ellesdiek is hij een vertrouwde verschijning.

Frans spreekt deze middag over een heel actueel thema naar aanleiding van het leven in zijn geboortedorp Biggekerke. Dat was namelijk een echt multi-culti-samenleving. Vier groepen leefden daar met wisselend succes vreedzaam samen met elkaar. Grote groep 1 blijken de Hervormden te zijn geweest en de tweede waren de Gereformeerden. De andere twee waren de leden der Gereformeerde gemeente en de ‘heidenen’.  Frans, die opgroeide onder de Gereformeerden, vertelde over de wondere wedewaardigheden van ‘toen’.  Hij voetbalde met geloofsgenoten in het elftal OKN (OP Klompen Begonnen) tegen de Hervormde grootmacht TMR (Trap Maar Raak).  Het liep uit op ware veldslagen.

De spreker van de middag was knap jaloers op de Hervormden.  Die mochten op zondag van alles wat Gereformeerde jongetjes niet mogen. Frans: ,,Wat ik wou dat mocht ik niet en wat ik mocht dat wou ik niet.’ Hij vertelt op hilarische wijze over het lonken naar de leden van meisjesvereniging Van Klop tot Bloem, de boeren-ouderlingen die ABN probeerden te spreken tijdens huisbezoeken en nog veel meer wederwaardigheden. Afijn, een half uur is zo voorbij eer dat je er erg in hebt.

Bie de koffie gin bolus, mae ‘n Ellesdiekje

In de wandelgangen spreek ik even met Frans en troubadour Engel Reinhoudt, eveneens een icoon van de Zeeuwse cultuur. Tijdens dat gesprek komt er uit de mond van Engel nog een verhaal voorbij uit de katholieke kostschoolwereld. Daar werden lange gebeden uitgesproken. Een vrijmoedige jongeling vroeg aan één van de paters of er tijdens het bidden mocht worden gerookt, waarop een ontkennend antwoord volgde. ,,Maar”, sprak de jongeman, ,,wanneer ik nu ergens zit of sta  te roken,  mag ik dan wel bidden”. Ja, dat mocht wel???? Even nog samengevat: roken tijdens het bidden is verboden, maar bidden tijdens het roken kan wel!

Na de pauze komt de uitslag van de verloting en vervolgens treden De Krekels nog een keer op. Even na half vijf is het festijn afgelopen. ’t Kerkje heeft zijn nut weer bewezen. De functie van het gebouw is ook een prachtig voorbeeld van verantwoord hergebruik van een bedehuis dat is onttrokken aan de eredienst.

Wim Staat

Klik hier voor website Stichting ’t Kerkje van Ellesdiek

Klik hier voor preek met Frans van der Heijde