Zacheüs en het achterste bankje

door Margreeth Ernens-Abrahamse

VLISSINGEN – ‘Geloof in het nieuwe normaal’. Columniste José Baars beschrijft in haar column voor  Monnikenwerk (PZC, zaterdag 25 april 2020) hoe zij de coronacrisis beleeft, hoezeer zij haar vrienden mist, maar ook dat ze ‘weer meetelt’ nu contacten digitaal verlopen. Ze stipt ook het fenomeen online kerkdiensten aan, die opvallend vaker worden bekeken dan de ‘gewone’ diensten in kerken.

Classispredikant Arie van der Maas werd gebeld om commentaar op die grote belangstelling voor online diensten: ,,Mensen kunnen anoniem en vrijblijvend een kijkje nemen. Net zoals vroeger, toen mensen kerken in- en uitliepen en even achter een pilaar konden staan luisteren.’’

Tomas Halik

Dat valt in de column te lezen, maar Van der Maas heeft daar nog een nuancering bij, die hij ventileert op Facebook: ,,De opvallend grote belangstelling voor online kerkdiensten valt niet te verklaren uit een aantal bezoekers dat wellicht uit nieuwsgierigheid even ‘surfend’ langs-klikt op zondagmorgen. Misschien heeft het te maken met wat wel gezegd werd: dat in nood de kerken weer voller zullen worden. Ik geloofde dat nooit zo… en als het zo is dan is het nu alleen online zichtbaar. Maar het doet me vooral denken aan dat wat de Tsjechische theoloog, filosoof en psycholoog Tomas Halik schrijft in zijn boek ‘Geduld met God, twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven’. Namelijk, dat we in de kerk naast alle aandacht voor gemeenteopbouw en ‘discipelschap’ ook ruimte moeten bieden aan en oog hebben voor ‘de schare’, mensen die het niet zo weten allemaal, wel even willen binnenlopen, even zitten misschien, maar dan liefst achter een pilaar wat verscholen, niet al te zichtbaar voor anderen. Het achterste bankje. Soms de aandachtigste luisteraars….’’

Zacheüs

Dat achterste bankje… precies de plek die Zacheüs uit het Bijbelboek Lucas zou uitkiezen. Zacheüs is een twijfelende en zoekende figuur, die liever schuchter van een afstand toekijkt dan dat hij enthousiast meedoet. Tomas Halik houdt in zijn boek ‘Geduld met God, twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven’ een pleidooi voor meer ‘Zacheüssen’ in de kerk, mensen die in de marge van de geïnstitutionaliseerde kerken zijn. Ze zijn niet per se anti-kerkelijk of atheïstisch, maar kijken graag de kat uit de Bijbelse boom. Volgens Halik kunnen deze ‘marginalen’ op een hele bijzondere wijze ‘iets’ bijdragen aan de kerk: ze hebben het vermogen om te twijfelen en hun geloof tussen haakjes te zetten. Op deze manier voorkomen deze ‘seculieren’ zoals Halik ze noemt, dat kerkmensen zelfgenoegzaam worden in hun zelfgesneden, dogmatische Godsbeelden, schreef cultuurtheoloog Frank G. Bosman in zijn recensie. Halik (1948), priester, theoloog. filosoof en hoogleraar aan de Karelsuniversiteit van Praag, slaat in het boek een brug tussen geloof en scepsis, tussen christelijke zingeving en atheïstische levensoriëntatie. Hij ontving voor dit boek de Europese prijs voor het beste theologische boek 2011.

Lees hier het artikel van Tomas Halik in dagblad Trouw (8 april 2020): ‘De coronacrisis is hét moment voor de kerk om te veranderen’

Klik hier voor de column van José Baars in de PZC.