WE STELLEN STEEDS IEMAND UIT HET ‘CLASSICALE WERK’ AAN U VOOR. DEZE KEER: JAN ZWEMER UIT NIEUW- EN SINT JOOSLAND, LID VAN DE CLASSICALE VERGADERING.

door Margreeth Ernens

NIEUW- EN SINT JOOSLAND – Medemenselijkheid, gelijkwaardigheid, solidariteit. Het zijn zwaarwegende woorden, die de maatschappij kunnen maken of breken. Het zijn ook de drives die diep in het hart van Jan Zwemer uit Nieuw- en Sint Joosland zitten, waarden die hij al sinds zijn pubertijd probeert waar te maken. Zijn dagen zijn dan ook grotendeels gevuld met zoeken naar zingeving en spiritualiteit.

Jan Zwemer.

Dat klinkt zweverig, maar duizendpoot Jan Zwemer (69) – ‘actief met pensioen’ –  is in de praktijk twee à drie dagen per week bezig met het Stadsklooster Simpelhuys in Middelburg, dat eind november (beperkt) van start is gegaan en volgend jaar wordt geopend door gedeputeerde Jo-Annes de Bat. De opening moest noodgedwongen worden uitgesteld in verband met de verscherpte coronamaatregelen. (klik hier) Daarnaast is hij actief bij de kerk betrokken, als scriba van de PG Nieuw- en Sint Joosland (die valt onder de Ring Walcheren) en van daaruit is hij ook lid van de Classicale Vergadering (CV) in de classis Delta. Classispredikant Arie van der Maas deed al verschillende malen een beroep op hem om diverse gemeenten te helpen. ,,Wat mij drijft is dat het allemaal mensen zijn die zoeken, naar God en naar elkaar.’’

Het Kruispunt

,,Het leuke van lid zijn van de CV vind ik dat ik bijvoorbeeld werd gevraagd om bij Het Kruispunt (de nieuw gevormde hervormde gemeente in Serooskerke op Walcheren) actief te zijn, daar kijk ik met heel veel plezier op terug. Dat veldwerk is voor mij het verlengde van het classicale werk. Als lid van de classicale commissie werd ik door Arie naar voren geschoven en daarmee geeft hij mij een positie die ik in bepaalde gevallen goed kon gebruiken. Anders was ik gewoon Jan uit Nieuwland, Jan van Walcheren.’’ Jan werd als ouderling toegevoegd aan Het Kruispunt en begeleidde de gemeente naar zelfstandigheid.

,,Dat gaf veel voldoening, dat het allemaal lukte. Het was een forse klus. Je had daar te maken met twee stromingen met aan de ene kant mensen die loskwamen van de Gereformeerde Gemeente, ‘vrijheidsstrijders’ die een speurtocht naar vrijheid begonnen. Aan de andere kant had je de ‘structuurzoekers’, mensen die het idee hebben dat tegenwoordig alles maar kan en die vastigheid zoeken. De kerkenraad moest aan dat gemêleerde gezelschap leiding geven, en het is geweldig om te zien hoe ze dat hebben gedaan en nog doen. Ze werken ook samen met de Protestantse Gemeente daar, dat is vrij uniek, want vanuit de Gereformeerde Gemeente is men dat over het algemeen niet gewend. Ik vond het ook heel bijzonder om ouderling van dienst te mogen zijn bij de bevestiging van de eerste twee ouderlingen.’’

Verder is Jan betrokken bij een kleine, sterk vergrijsde gemeente, waar hij als (toegevoegd) ouderling meedenkt en ondersteunt in het toch laten meedraaien in het proces. ,,Dat gaat om praktische zaken die misschien centraal kunnen worden geregeld, en het organiseren van gemeenteavonden vanuit de gemeente zelf. De classis Delta is in dit verband bezig met coöperatievorming, zodat het voor zo’n kleine gemeente wat makkelijker wordt en zij zich vooral kunnen richten op het pastoraat. Dat meedenken doe ik samen met Adrie de Putter uit Terneuzen.’’

Twee stukken hout

Ook bij een andere gemeente, waar de gemoederen hoog opliepen over de verkoop van een kerkgebouw, werd hij door de classis ingeschakeld om te bemiddelen, samen met Adrie de Putter. De kerkenraad werd door dat langlopende conflict steeds kleiner. ,,Tijdens een gemeenteavond, waarop het besluit om te verkopen werd besproken, wilde iedereen zijn zegje daarover doen. Dat was best spannend. Aan het eind kwam iemand van de ‘oppositie’ met twee stukken hout. Wat gaan we nu beleven, dacht ik nog, maar de man paste de twee stukken hout op elkaar, en zei: ‘Mensen, hier gaat het om, dit is het belangrijkste. Dit is het kruis van Christus.’ Dat is prachtig om zo een avond te kunnen afsluiten, met iemand van de oppositie die zo verbindend was. De algemene sfeer in de kerk was toen ook meteen: ‘laten we het zo maar doen.’ Als dat gebeurt, zit mijn taak er op.’’

Conflicten

,,Als er in een kerkelijke gemeente een besluit is genomen, is dat een eindproduct. Daarvóór zijn er allerlei stappen geweest om zover te komen. Ik denk dat het in een kerk nogal eens voorkomt dat veel van die stappen door conflicten zijn omgeven. Die kunnen heel diepgaand zijn. In een kerk gaat het om geloof, het heeft niet zozeer te maken met feiten maar vooral met overtuigingen. En overtuiging zit diep in de mens. Als je op dat niveau conflicten krijgt is dat binnen no time heftig. En als we dat weten, dat dingen persoonlijk worden opgevat, als we dat meer accepteren, dan zou het ook in de kerk algauw een stuk aangenamer zijn.’’

Monastiek pionier

Als ‘monastiek pionier met een protestants profiel’ is Jan momenteel vooral druk bezig met het nieuwe Stadsklooster Simpelhuys in Middelburg, dat een Zeeuwse uitstraling moet krijgen. ,,Dat is heel perspectiefvol, heel duurzaam.’’ Eind oktober leverde een open dag voor vrijwilligers 15 nieuwe medewerkers op. ,,We hebben er in totaal nu veertig, maar eigenlijk willen we er tachtig, zodat we dagelijks open kunnen zijn. Voorlopig gaan we open op donderdag, vrijdag en zaterdag van 10 tot 18.00 uur. Die vrijwilligers voelden zich echt aangesproken door de woorden van inspiratie van het Simpelhuys.’’

,,We zijn dus niet kerkelijk gebonden. Een paar jaar terug zijn we gewoon begonnen met bijvoorbeeld de Pelgrimstochten. Het merendeel van de deelnemers had geen kerkelijke binding (meer) en was op zoek naar spiritualiteit en zingeving. Ook voor meditatie kun je kiezen, op basis van verdieping en bezinning. Het Simpelhuys is natuurlijk geen kerk, maar vrijblijvender.’’ Zo bereidt hij momenteel een themadag voor rond spirituele ervaringen en GGZ. Hij vindt het boeiend om de wetenschappelijke wereld van feiten in verbinding te brengen met het bovennatuurlijke. ,,Wat is geest, wat is je ziel, dat zit in de bovennatuurlijke wereld, in het transcendente.’’

Bordjes

Een middag in de week is Jan in de tuin van het SVRZ in Koudekerke te vinden. ,,Dat vind ik heel leuk. Niet dat ik zo veel heb met tuinieren, maar daar begeleid ik mensen met Korsakov, geef hen structuur. Die zijn door alcoholgebruik vaak sociaal heel arm geworden, en hun geheugen is aangetast. Ieder contact is voor hen waardevol, daar gaat het dus vooral om. Maar omdat ze nogal vergeetachtig zijn, kan dat wel eens een uitdaging zijn. Zo heb ik voor één van hen, die graag schoffelt, bordjes geplaatst waar hij dat wél en waar hij dat níet moet doen. Kleine moeite, mooi resultaat.’’

Zodra dat gezien de coronamaatregelen mogelijk is zal hij ook gevangenis Torentijd in Middelburg weer geregeld bezoeken. Als vrijwilliger bij de Stichting Exodus geeft hij een cursus aan gedetineerden over het weer oppakken van het vaderschap.

Kerk-zijn voor honderd procent

De coronatijd brengt ook problemen met zich mee op het gebied van sociale activiteiten. Volgens Jan leggen coronaeenzaamheid en depressiviteit ook een vraag bij de kerk. ,,Voor mij is kerk-zijn honderd procent, het gaat dus zeker ook om de niet-actieve leden. Langzaamaan komt onze kerkenraad ook tot die conclusie. Zo wordt de tuin van de kerk in Nieuwland voor een deel bloementuin. Straks gaan er bosjes bloemen naar de dorpelingen. Dat is een mooi beginnetje.’’

Hij heeft zelfs nog tijd voor hobby’s. ,,Ik volg de cursus van de filosoof Levinas en leid de leeskring, samen met emerituspredikant Neeltje van Doorn. Dat gaat uit van het Stadspastoraat van de Nieuwe Kerkgemeente in Middelburg. Dat heeft mijn interesse, we verdiepen ons in filosofie door een boek te lezen en daarover te praten. Op dit moment behandelen we ‘Geen toekomst zonder kleine goedheid’ van Roger Burggrave. Het is tegengesteld aan de ‘ikke ikke-mentaliteit’. En op donderdag volg ik een schildercursus bij Philip Veurink. Je leert anders kijken, intensiever. Daar wil ik graag verder in komen, meer technieken leren.’’

De blonde Papoea

Zijn hele leven heeft Jan bijgeleerd. Opgegroeid in een Gereformeerde Gemeente-nest werkte hij in de verpleegkunde en psychiatrie, het onderwijs, was hij ondernemer, manager van academische professionals en Hogeschoolhoofddocent ethiek en leiderschap.

,,In mijn pubertijd veranderde mijn vader, nadat hij zich bekeerde binnen de Gereformeerde Gemeente. Ik raakte hem daardoor kwijt. Als reactie ging ik me richten op Jimi Hendrikx en kleedde me in zo’n lange zwarte jas met een bontrandje. Had ook een enorme kop met haar (‘de blonde Papoea’). Dat was dus helemaal tegen het klimaat van de Gereformeerde Gemeente in. Met vrienden richtte ik een clubje op: Amor Victor Omnia (Liefde overwint alles). We verzamelden postzegels en van alles voor zieke mensen en stuurden dat naar een soort bemiddelingsbureau. Dat soort dingen heeft er altijd ingezeten.’’

Ontvankelijkheid

,,Tijdens militaire dienst heb ik zes maanden in een ziekenhuis gewerkt en toen dacht ik: Dat is het, dus zo ben ik in de verpleging terecht gekomen en later in de psychiatrie. Dat valt je toe, je hebt ontvankelijkheid, antennes.’’  In zijn latere levensfase had hij te maken met verlies en verandering van rollen: hij verloor zijn vrouw en ging met pensioen. Dat verlies van geliefden en een andere maatschappelijke positie zorgden ervoor dat hij zijn sociale netwerken herinrichtte.

,,Het is een pad dat je loopt, wat toch redelijk ontspannen is zeg maar. Ik zit vol ideeën en leg die wel eens bij de kerkenraad van Nieuwland neer. Dan zeggen ze soms: ‘Daar heb je Jan weer’. Maar ik zeg dan: ‘als het niet uitkomt, blaas het gewoon weg met de adem van genegenheid’. Maar die bloementuin zal wél zo ontstaan. Daar gaan dan een paar mensen mee aan de slag, die vertellen dat vervolgens aan de Dorpstafel en dan zeggen weer anderen: Maar dat is mooi zeg, dat de kerk dat doet!’’