Verlangen naar eenheid is sterk
Geert van Dartel houdt een inleiding over Nicea.
Nicea bindt de wereldkerk
Het concilie van Nicea was zonder twijfel een van de belangrijkste kerkelijke bijeenkomsten die ooit is gehouden. Van 20 mei tot en met 25 juli 325 kwamen 318 bisschoppen bijeen in Nicea, de stad die nu de Turkse naam Iznik draagt. Dit illustere gezelschap, onder wie Sint Nicolaas, vertegenwoordigde de gehele toenmalige christelijke wereld. Voornaamste erfenis van deze kerkvergadering was de Geloofsbelijdenis van Nicea.
Heel toepasselijk is dat juist deze geloofsbelijdenis werd belicht tijdens de bijeenkomst over kerkelijke eenheid in Serooskerke. Immers is deze een universeel bindmiddel tussen heel veel kerken. Tijdens het concilie van Constantinopel in 381 is deze belijdenis bevestigd. Gastspreker Geert van Dartel*, voorzitter van de landelijke Raad van Kerken, sprak hierover. Hij verving theoloog en kerkhistoricus Peter Nissen, die vorige maand werd getroffen door een herseninfarct. In opdracht van de Katholieke Vereniging voor Oecumene schreef Nissen een brochure over het Concilie.
Eenheid
Dat de beroemde kerkvergadering in 325 mogelijk was is een wonder. Immers vielen de christenen in het Romeinse rijk tot kort daarvoor ten prooi aan hevige vervolgingen. Maar door de bekering van keizer Constantijn veranderde dat. Hij werd de beschermheer van het concilie. De keizer had zelf ook belang bij eenheid onder de gelovigen in zijn rijk dus stond hij pal achter het houden van deze vergadering en liet hij de kerkbestuurders bijeen komen in zijn zomerpaleis in Nicea.
Christenen zijn vanaf het eerste begin missionair ingesteld, betoogde Gert van Dartel in Serooskerke. Het geloof uitdragen is een evangelische opdracht. Hij verwees naar de laatste woorden van het Mattheusevangelie: ,,Ga dus op weg en maak alle volkeren tot mijn leerlingen door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb. En houd dit voor ogen: Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld.”
De trinitaire doopformule klinkt door in deze zendingsopdracht. Het Mattheusevangelie ontstond aan het einde van de eerste eeuw, dus ruim twee eeuwen voor het Concilie van Nicea. In die eerste eeuwen is door de kerk diep nagedacht over de verhoudingen tussen de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Daaruit ontstonden de geloofsbelijdenissen waarmee wij getuigen van ons geloof in God, Vader, Zoon en Heilige Geest.
Worstelingen
De worstelingen over de Godsleer duurden tot diep in de 7e eeuw. De eerste zes oecumenische concilies (het zevende ging over iconenverering) werden in de christelijke traditie maatgevend voor het geloof in de Drie-ene God. Het Concilie van Nicea legde daarvoor de basis met een vrij korte geloofsbelijdenis waarin de trinitaire structuur zichtbaar is, maar waarin het accent ligt op de relatie tussen de Vader en de Zoon. Nicea bevestigt dat de Zoon gelijk van wezen is met de Vader en veroordeelt de opvattingen van Arius die niet verder wilde gaan dan stellen dat de Zoon gelijkend is op het wezen van de Vader, aldus Van Dartel.
Hij deed tenslotte de volgende oproep: ,,Graag nodig ik u van harte uit voor de oecumenische viering op 14 juni in de Sint-Janskerk in Gouda om onze verbondenheid in het ene geloof in de opgestane Heer te vieren en de eenheid in geloof van onze kerken zichtbaar te maken. Het is heel bijzonder dat we dat als kerken in Nederland samen doen. Daar zie ik naar uit.”
KLIK HIER voor tekst van Geert van Dartel over de betekenis van Nicea.
KLIK HIER voor de brochure van Peter Nissen: ‘Kerken beraden, samen geloven, samen vieren’.
KLIK HIER voor bijzonderheden viering Gouda.
*Geert van Dartel (1956) is sinds 11 december 2019 voorzitter van de Raad van Kerken in Nederland. Hij is bovendien secretaris/directeur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Van Dartel studeerde theologie in Nijmegen en economie en oecumene in Zagreb. Hij bekleedt diverse nevenfuncties, zoals bestuurslid van het Nederlands Bijbelgenootschap en van het Instituut voor Oosters Christendom in Nijmegen. Ook doceert hij aan diverse priesteropleidingen.
Tekst en foto’s Willem Staat en Margreeth Ernens
SEROOSKERKE (W) – Het verlangen onder christenen naar eenheid is sterk en overstijgt hoge kerkmuren. Dat bleek maandag 19 mei 2025 in het Walcherse Serooskerke tijdens een lunchbijeenkomst van de Zeeuwse Raad van Kerken. Daar stond de vraag centraal of het mogelijk is om binnen dorpen en steden als verschillende geloofsgemeenschappen meer gezamenlijk op te trekken.
Raadsvoorzitter Egbert Bornhijm heet de aanwezigen welkom.
Egbert Bornhijm, voorzitter van de Raad, wees erop dat de bijeenkomst volgde op de installatie van LEO XIV als paus. De kerkvorst sprak tijdens zijn preek over het verlangen naar kerkelijke eenheid. „Broeders en zusters, ik zou willen dat ons eerste grote verlangen een verenigde kerk is, een teken van eenheid en gemeenschap dat een zuurdesem wordt voor een verzoende wereld”, zo sprak de paus uit. De samenkomst in Serooskerke was in zekere zin een antwoord op deze uitspraak. Vertegenwoordigers van een flink aantal kerken uit Zeeland en de Zuid-Hollandse Eilanden waren in Serooskerke eendrachtig bijeen.
Onder de gelovigen leeft een sterk verlangen naar wederzijdse (h)erkenning, zo bleek. Bezoekers van oecumenische activiteiten worden blij van de ontmoeting met medegelovigen uit andere geloofsgemeenschappen. Kerkbesturen, regels andere oorzaken vormen echter hindernissen op weg naar eenheid, vertelde ouderling Arie Contandse van de Protestantse Gemeente in Krabbendijke. Hij noemde speciaal het ‘denken de ware kerk te zijn’ als obstakel. In Krabbendijke werden de interkerkelijke samenkomsten steevast gehouden op een doordeweekse dag. Dat kwam volgens hem doordat kerkbesturen de zondagse diensten het liefst belegden binnen de kring van de eigen gemeente. Contandse was blij dat het intussen is gelukt om op zondagmorgen een dienst te houden in de plaatselijke Hervormde kerk met deelneming van leden uit de andere geloofsgemeenschappen.
Interkerkelijk zingen
Dat het diepe water overgestoken kan worden bleek op een bijzondere manier het geval in Protestants Ritthem, zo vertelde ouderling en schrijver dezes Wim Staat. Daar zijn op initiatief van mensen uit de Gereformeerde Gemeenten in Vlissingen, met medewerking van leden van de Nederlands Gereformeerde Kerken, maandelijks interkerkelijke diensten. Die bestaan louter uit zingen. Er wordt niet gepreekt. Het laatste zou wellicht scheidend werken maar het samen de lofzang gaande houden blijkt stevig cement. Bezoekers van een groot aantal soorten gemeenten zingen de Schepper de lof toe en ervaren het zo samen optrekken als heel positief.
De ouderlingen Eleonore Develing van de PG Hellevoetsluis, Peter Joosse van de PG Sint Laurens en ouderling-kerkrentmeester Elizabeth de Haan (PG Nieuw- en Sint Joosland/Ritthem) dragen de oecumene een warm hart toe, maar wezen erop dat de grote druk die kerkfusies en -sluitingen de afgelopen jaren met zich meebrachten de aandacht voor dit thema nu en dan deden ondersneeuwen.
Hieronder een kleine greep van wat er verder gebeurt op oecumenisch gebied:
Oostkapelle De Protestantse Gemeente (PG), zo vertelde ouderling Els Boon, houdt regelmatig Taizédiensten. Initiatiefnemer daarvoor was dominee Flip Beukenhorst die vorig jaar maart met emeritaat ging. Min of meer als vervolg op de diensten reisden jongeren uit Oostkapelle, Aagtekerke en Domburg naar Taizé. Zij deden daarvan 18 mei verslag in de Dorpskerk van Oostkapelle.
Men liet zich de lunch goed smaken.
Zuid-Beveland Dominee Marjo Wisse van de PG Het Vierhuis (fusie van de kerken Nieuwdorp, Lewedorp, ’s-Heer Arendskerke en Borssele) vertelde over de activiteiten in samenwerking met de Pater Damiaanparochie op Zuid-Beveland. Een gezamenlijke oecumenische werkgroep bereidt deze voor. Negen rooms-katholieke parochiekernen en Protestantse gemeenten op Zuid-Beveland houden dit jaar tussen Hemelvaartsdag en Pinksteren een Pinksternoveen. In de dagen tussen Hemelvaart en Pinksteren wordt elk van de kerken aangedaan om samen te bidden om de Geest. Het woord noveen is afgeleid van novena en novem dat ‘negen’ betekent.
Schouwen Duiveland De rooms-katholieke pastor Noëlla Polet vertelde over de dienst die zij leidde in het Gereformeerde Kerkje onder d’n diek in Bruinisse. Het samen bidden was een diepe ervaring van eenheid in het geloof. In de westhoek van Schouwen-Duiveland waren er in de Stille Week oecumenische diensten in vijf kerkgebouwen. Bovendien liggen er komend najaar leerhuizen in het verschiet waarbij in de laatste week van november in Zierikzee de heilige Nicolaas wordt verwelkomd.
Goes De oecumenische contacten die na het opheffen van de plaatselijke Raad van Kerken overeind bleven houden stand, vertelde de rooms-katholieke pastor Jan Meeusen. Vier keer per jaar zijn er op evangelisatie gerichte evenementen, waaronder zangdiensten en de lichtjestoer. Peter de Sonnaville, vicevoorzitter van de Pater Damiaanparochie, verwees naar de plaatselijke Evensongs in de RK Maria Magdalenakerk die veel bezoekers trekken met een protestantse achtergrond.
Biezelinge Dominee Douwe de Roest van de Protestantse Gemeente in de Biezelingse Mozeskerk verwees naar de gezins- en schoolkerkdiensten. Deze worden de laatste jaren bij goed weer buiten gehouden. Hierbij wordt samengewerkt met de Christelijke Gereformeerde Kerk in Biezelinge, en de Hervormde en de Koptische Kerk in Kapelle. De laatste doet dat deels in de eigen Koptische kerktaal.
Middelburg en Vlissingen Missionair werker Gert Kraaijveld van het Leger des Heilskorps Walcheren wees op de Pinksterketenkaars-actie van kerken binnen de gemeente Middelburg, de Vespers op 4 mei in de Koorkerk in die stad en de activiteiten rond de Vredesweek in Vlissingen en Middelburg.
Scriba Mineke de Visser vertelt over de geschiedenis van de Johanneskerk.
Johanneskerk
Aan de Johanneskerk in Serooskerke is gebouwd van de 13e tot de 15e eeuw, zo vertelde scriba Mineke de Visser tijdens de oecumene-bijeenkomst van de Zeeuwse Raad van Kerken. Zowel in 1577 als in 1809 is de kerk wegens oorlogsschade gerestaureerd. Het huidige bedehuis is de opvolger van de eerste kerk op deze plaats.
De laatste verbouwing dateert van 2020. Toen zijn de banken vervangen door stoelen. Voor het leggen van de vloerverwarming moest toen de deftige herenbank van de ambachtsherenfamilie Van Vollenhove wijken. Maar hoe krijg je zo’n gevaarte van zijn plaats? Het antwoord was even geniaal als simpel. De bank is omhoog gehesen en landde na maanden te hebben gebungeld weer veilig op de kerkvloer. De kansel uit 1661 was om fiscale redenen lange tijd met witte verf bedekt. Toen de belastingregels veranderden is het witsel verwijderd.
Bij de recente verbouwing bleef de imposante indrukwekkende grafzerk gespaard van ambachtsheer Philibert van Tuyl van Serooskerken en diens vrouw Vincentina Magdalena van Swieten. De laatste stierf op jonge leeftijd. Het monument was dan ook, zo vertelde Mineke de Visser, ‘een eerbetoon van hem aan haar’.
KLIK HIER voor meer informatie.
Pastor Noëlla Polet (midden) vertelt over het samen bidden in Bruinisse.